HAÇLI KOALİSYONU VE FÂTİH SULTAN MEHMED

İstanbul'un Fethi’nden tam 10 yıl sonra, 1463 te Türkiye ile Venedik arasında savaş çıktı. Az zamanda 25 den fazla devlet Venedik'le birleşerek Türkiye'ye savaş açtı. Bu büyük savaş tam 16 yıl sürdü ve 1479 da bitti. Müttefiksiz olan Türkiye'nin karşısında “büyük devlet" lerden tam 8 i yer aldı: Venedik,,. Macaristan, Almanya, Lehistan, Napoli, Kastilya,. Aragon ve İran. Bu koalisyona, ikinci derecede daha birçok devlet katıldı: Papalık, Kıbns, Rodos, Floransa, Milano, Savua, Ferara, Modena, Siena, Luka, Pisa, Mantua, Trento, Burgonya, Ceneviz, Gürcistan ve Karaman. Türkiye'yle savaşa girişmeyen Fransa, İngiltere gibi devletlerin tutumu da, koalisyonu destekler mahiyetteydi. Türkiye, her tarafından düşmanlarla sarılmıştı. Anadolu'da İran - Türk İmparatorluğu yani Akkoyunlular, Karamanlı Türk Krallığı, Ortodoks Gürcistan Krallığı, Osmanlı Türkiye'sini tehdit ediyordu. Balkanlar'da, o çağ Avrupa'sının en büyük devletleri olan Venedik Cumhuriyeti,. Macaristan Krallığı, Almanya İmparatorluğu, Lehistan Krallığı bütün kara ve deniz kuvvetlerini seferber etmişlerdi. Akdeniz'de Napoli, Aragon ve Kastilya krallıkları ile Papalık, Rodos şövalyeleri ve Kıbrıs Krallığı, Türkiye'ye karşı birleşmişlerdi. Bu koalisyon, Arnavutluk, Hersek ve Moldavya gibi yeni Türk hakimiyetine geçmiş ülkelerde de büyük ölçüde isyanlar çıkarttı.

Bu harikulâde koalisyon, uzun bir çalışmamı eseriydi. Daha İstanbul’un Fethi’nin üzerinden bir yıl geçmeden, 1454 nisanında Regensburg’ta toplanan Alman İmparatorluk Meclisi’nde İmparator III.. Friedrich ve Napoli kralı V. Alfonso, böyle bir koalisyona ön ayak oldular. Türkleri Avrupa’dan söküp atmak için, bütün Hıristiyan devletlerarasında 5 yıl mütareke yapılması kararlaştırıldı. 1457 de Papa m. Calixtus, ittifakı Asya devletlerine de teşmil etti. Osmanlıların en büyük rakibi olan Akköyünluı Türklerinin imparatoru Uzun Haşan ve Gürcistan. Kralı ile müzakerelere girişti. Uzun Haşan, İran, Irak, Doğu Anadolu, Kafkasya gibi ülkeleri elinde tutan çok kudretli bir hükümdardı. III. Calixtus’un halefi Papa II. Pius, Osmanlılara karşı bir Haçlı seferi açılması için Mantua’da bir kongre topladı. Sonraki papalar, II. Paulus ile IV. Sixtus, bu siyasete devam ettiler. 1463 te, Türklerin Bosna’yı alması. Üzerine Avrupa’nın en kudretli askerî devletleri olan Venedik’le Macaristan birleştiler. Koalisyon, tam mânasıyla teşekkül etti; hattâ savaştan sonra Osmanlı Türkiyesi’nin ne şekilde bölüşüleceği kararlaştırıldı. Venedik Mora, Attika, Tesalya, Epir’i, Arnavutluk’ta ihtilâl çıkartan İskender Bey Arnavutluk ve Makedonya’yı, Macaristan ise Sırbistan, Bosna, Güney Romanya ve Bulgaristan’ı, yani arslan payını, alacaktı. Merkezi İstanbul olmak üzere Trakya’da Bizans İmparatorluğu da ihyâ edilecekti. Türklerin. Avrupa’dan tamamen sürülmeleri karar altına alınmıştı. Uzun Hasan da Osmanlılar’ı Anadolu’dan Balkanlara atmak azminde olduğuna göre, Osmanlı devletine hiç bir hayat hakkı tanınmadığı anlatılır. Bu durum, Türkiye'nin başında bulunan Fâtih Sultan Mehmed’in ne derecelerde nazik vaziyette bulunduğunu açıklamaya fazlasıyla yeter.

Fâtih, en çok Bizans İmparatorluğunun ihyası projesinden çekiniyordu. Çünkü bu projede Avrupa devletleri ile Akkoyunlular ve onların peşinden giden Karamanoğulları arasında tam bir görüş birliği vardı. Akkoyunlu Uzun Haşan, İstanbul ve Trabzon'da, kendi himayesi altında iki Rum İmparatorluğu vücuda getirmek istiyordu. Esasen Fâtih'in Trabzon tahtından uzaklaştırdığı Komninos hanedanı ile birçok akrabalık bağlan vardı. Uzun Haşan, Osmanlı devletini Türk geleneklerinden uzaklaştırmakla itham ediyor, Batı Türklerini kendi idaresi altında toplamak istiyor, bunun için Balkanlar'ı Avrupa'ya peşkeş çekmekte beis görmüyordu.

Avrupa, Uzun Hasan'ı yeni bir Timur rolünde görüyordu. Avrupa devletleri, Osmanlılara Anadolu tarafından darbe vurulmadıkça, bütün kuvvetlerini bir araya getirseler dahi savaşı kazanamayacaklarını, pek pahalı tecrübeler sonunda iyice anlaşmışlardı. Onun için, Akkoyunlu ve Karamanlı ittifakına dört elle sarıldılar. Uzun Hasan'ın başkenti Tebriz ile Avrupa başkentleri arasında elçiler gidip geliyor, savaş planlan geliştiriliyordu.

Düşman faaliyetini Fâtih Mehmed, günü gününe haber alıyordu. Osmanlı casus şebekesi, bütün Avrupa'ya yayılmıştı. Avrupa'nın birçok sarayında Fâtih'in haber kaynaklan vardı. Büyük Türk Hakanı’nın en büyük endişesi, aynı anda Anadolu ve Rumeli’nde düşmanla çarpışmaya mecbur kalmaktı. Bunu önleyebilmek için, bütün dehâsını kullanmıştır. I. Haçlı Seferi’nden beri Türkiye devletini tehdit eden bu en büyük koalisyon, Fâtih’in müstesna askerlik ve siyaset dehâsı sayesinde kırıldı ve yenildi. Fâtih’in bu husustaki faaliyeti, Avrupa devletleri arasındaki siyasî dâva ve anlaşmazlıkları ne dereceye kadar bütün incelikleriyle bildiğini göstermek bakımından da mühimdir. Türkiye Hakanı’nın her tarafta düşmanlarım yenmesi üzerine Papa II. Pius, kederinden öldü. Halefleri olan papalar, ondan daha iyi günler göremedi. Fâtih, bir ara Venedik’e Mora’yı, sonra Macaristan’a Bosna’yı vâdetmek suretiyle onları uyuttu. Düşman bu vaatlerin zaman kazanmaktan ibaret olduğunu kavradığı anda Fâtih, en büyük ve kudretli düşmanı olan Sultan Uzun Hasan’ı Otlukbeli sahrâsında mahvetmişti. Karaman devletini de Osmanlı topraklarına katan Fâtih, Akkoyunluların Orta Anadolu üzerindeki bütün emellerini kırdı. Sonra Venedik üzerine döndü. Akıncı ordularıyla Venedik şehrinin varoşlarına kadar Cumhuriyet’in bütün topraklarını tahrip ettirdi. 1479 da 16 yıllık amansız bir mücadeleden sonra tarihin gördüğü en kudretli koalisyonlardan biri, kırılmış ve yenilmişti; Türkiye’den sulh istiyordu, ölümünden 2 yıl önce Fâtih, kudretine son olmayan bir devlet; ve Yavuz’la Kanunî’ye, temellerini attığı, “Cihan İmparatorluğu” nun gerçekleştirilmesi işini bırakıyordu.

Kaynak: Yılmaz Öztuna, Türk Tarihinden Yapraklar, MEB, İstanbul, 1989. S. 124-127
Yazının pdfsi için tıklayınız.

Yorumlar