BÜYÜK KONSTANTIN

(yaklaşık 280-337)

Büyük Konstantin, Roma'nın ilk Hıristiyan imparatoruydu. Hıristiyanlığı kabulü ve büyümesini teşvik için uyguladığı siyasetle, bu dinin kıyıma uğrayan bir mezhepten Avrupa'nın en güçlü dinine dönüşmesinde en büyük rolü oynadı.

Konstantin yaklaşık olarak 280 yılında, bugün Yugoslavya sınırları içinde bulunan Naissus (günümüzde Nis) kasabasında doğmuştur. Babası yüksek rütbeli bir subaydı ve Konstantin gençlik yıllarını İmparator Diocletian'm sarayının bulunduğu Nicomedia'da (İzmit) geçirdi.

Diocletian 305 yılında tahttan feragat etti ve Konstantin7 in babası Konstantinyüs Roma İmparatorluğu7nun batı yarısının hükümranı oldu. Kostantinyüs ertesi yıl öldüğünde Konstantin kendisine bağlı askeri birlikler tarafından imparator ilan edildi. Ancak diğer generaller Konstantin’in hükümdarlığını reddettiler ve ardından bir dizi iç savaş başladı. Bu savaşlar, Konstantin’in kalan tek rakibi Maxentius’u 312 yılında Roma yakınlarında Milvius köprüsü savaşında yenilgiye uğratmasıyla sona erdi.

Konstantin artık imparatorluğun batı yansının tartışmasız lideriydi; ama imparatorluğun doğu yansında da bir diğer general, Licinius hüküm sürüyordu. 323'te Konstantin Licinius'e saldın düzenledi, O'nu da yenilgiye uğrattıktan sonra ölünceye kadar (337) Roma İmparatorluğunun tek hakimi oldu.

Konsantin'in Hıristiyanlığı ne zaman kabul ettiği belirsizdir. Bu konuda en bilinen hikaye, Milvian köprüsü savaşı öncesinde Konstantin'in gökyüzünde ateşten bir haç ve "Bu işaretle fethedeceksin" yazışım gördüğüdür. Hıristiyanlığa ne zaman ve nasıl dönmüş olursa olsun, Konstantin bu dinin ilerlemesine kendisini derinden adamıştır. Yaptığı ilk eylemlerden biri, Hıristiyan dinini yasal ve hoşgörüyle karşılanan bir din haline getiren Milano Fermanı'dır. Bu ferman, Kilisenin kıyım döneminde el konulmuş olan mülküne kavuşmasını ve Pazar gününün ibadete ayrılmasını da sağlamıştır.

Milano Fermanı'nın dinsel hoşgörü duygularıyla yola çıkmış bir ferman olduğu söylenemez. Tam aksine, Konstantin döneminin, Hıristiyan Avrupa'da yüzyıllar boyu sürecek olan devlet eliyle Yahudi kıyımının başlangıç noktası olduğu söylenebilir.

Konstantin, Hıristiyanlığı hiçbir zaman resmi devlet dini ilan etmedi. Ancak koyduğu kanunlar ve siyasal tutumuyla büyümesini teşvik edecek çok şey yaptı. Hükümranlığı sırasmda Hıristiyanlığa dönmenin kişinin devlet görevlerinde yükselme ihtimalini arttırdığı açıkça anlaşılmaktadır. Yayınladığı bildirgeler Kilise'ye yararlı ayrıcalıklar ve dokunulmazlıklar sağlamıştır. Ayrıca, dünyanın en ünlü kiliselerinden bazıları -Beytlehem'deki "Kutsal doğuş Kilisesi" (Bazilika Nativite) ve Kudüs'teki 'Kutsal Mezar' Kilisesi O’nun hükümdarlık döneminde inşa edilmeye başlanmıştır.

Konstantin'in Roma'nın ilk Hıristiyan imparatoru olarak oynadığı rol bile, O'nu bu listede bir yere yerleştirmek için yeterlidir. Bununla birlikte diğer bazı işlerinin de uzun vadede ortaya çıkan sonuçlan vardır. Bir kere, eski Bizantium kentini yeniden inşa etmiş ve genişletmiştir, ismini Konstantinopolis olarak değiştirmiş ve başkent ilan etmiştir. Günümüzde "İstanbul" adım taşıyan Konstantinopole dünyanın en büyük şehirlerinden biri haline gelmiş, 1453 yılına kadar Doğu Roma İmparatorluğu'nun, bu tarihten sonra da yüzyıllar boyunca Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti olmuştur.

Konstantin, Kilise'nin tarihinde de önemli bir rol oynamıştır. Birbiriyle çelişen doktrinler ortaya atan iki tanrıbilimci, Aryüs ve Atanasyüs'ün müritleri arasındaki anlaşmazlığı çözmek üzere 325 yılında, Kilisenin ilk genel konsili olan İznik Konsilini toplamıştır. Konstantin'in de etkin olarak katıldığı bu konsil, daha sonra Ortodoks Kilisesi doktrini haline gelen "İznik Bildirgesini benimseyerek anlaşmazlığı çözmüştür.

Sivil yasama alanında yaptığı çok önemli çalışmalar da vardır. Konstantin, koyduğu kanunlarla, kasaplık ve fırıncılık gibi bazı meslekleri babadan oğula geçer hale getirmiştir. Ayrıca, bir ferman yayımlayarak "koloni" adı verilen ortakçı çiftçilerin topraklan dışına çıkmalarım yasaklamıştır. Bu bildirge, değişen koşullara bağlı olarak "koloni" yi zaman içinde toprağa tamamen bağlı serilere dönüştürmüştür. Bu ve benzeri kanunlar ortaçağların Avrupasının tüm sosyal yapısının temellerinin atılmasında rol oynamıştır.

Konstantin, vaftiz edilmeyi ölüm döşeğine düşünceye kadar istemedi ama Hıristiyanlığı bundan çok önce kabul etmiş olduğu da açıktır. Aynı derecede açık bir şey de, Hıristiyanlığın ruhani yönünün O'ndan tamamen uzak kalmış olduğudur. Bugünün ölçütlerine göre bile acımasız ve zalimdi ve bu tutumu sadece düşmanlarına karşı da değildi. Belli olmayan nedenlerle karısını ve en büyük oğlunu 326 yılında öldürtmüştü.

Konstantin'in Hıristiyanlığı benimsemesinin gerçekte tarihin akışını değiştirmediği, sadece kaçınılmaz olana resmiyet kazandırdığı görüşü öne sürülebilir. Ne de olsa; 284-305 yılları arasında tahta çıkan imparator Diokletian'ın Hıristiyanlığa karşı giriştiği vahşi mezalime rağmen bu dini bastırma konusundaki çabaları başarısız olmuştur, çünkü o zamana kadar Hıristiyanlık en şiddetli önlemlerle bile ezilemeyecek kadar güçlenmiştir. Diocletian'ın Hıristiyanlığı dünya yüzünden silme konusundaki çabalarının başarısızlığı göz önüne alındığında, insan, Konstantin'in müdahaleleri olmasaydı da Hıristiyanlığın eninde sonunda zafere ulaşabileceğini düşünüyor.

Bu tür fikirler ilginç ama sonuçsuzdur. Konstantin olmasaydı neler olabileceğini tamı tamına bilmek zordur. Oysa, O'nun teşviki ile Hıristiyanlığın hem nüfus hem de nüfuz olarak hızla büyüdüğü oldukça açıktır. Hıristiyanlık, bir yüzyıl içinde küçük bir azınlığın inancı olmaktan çıkıp dünyanın en büyük imparatorluğunun baskın dini haline geldi.

Konstantin7in Avrupa tarihinin en önemli kişiliklerinden biri olduğu açıktır. Siyasasının kalıcı etkileri nedeniyle, Büyük İskender, Napolyon ve Hitler gibi daha ünlü kişilerin üzerinde derecelendirilmiştir.

Kaynak: Michael H. Hart, Dünya Tarihine Yön Veren En Etkin 100, Neden Kitap Yayıncılık, İstanbul, 2008, s.113-116
Yazının pdfsi için tıklayınız.

Yorumlar