ASOKA

(yaklaşık M.Ö. 300-232)

Hint tarihinin belki de en önemli monarkı olan Asoka, Maurya hanedanın üçüncü hükümdarı ve bu hanedanın kurucusu Şandra-gupta Maurya'nın torunuydu. Şandragupta, Büyük İskender'in seferlerinden önceki yıllarda Kuzey Hindistan'ın büyük bölümünü zapteden ve böylece ülke tarihindeki ilk büyük imparatorluğu kuran askeri liderlerden biriydi.

Asoka'nm doğum yılı bilinmiyor; M.Ö. 300 civarında doğduğu sanılıyor. Tahta M.Ö. 273 yılı dolaylarında çıktı. Önce büyükbabasının izinden gitti ve askeri harekatla topraklarım genişletmeye çalıştı. Hükümranlığının sekizinci yılında, Hindistan'ın doğu kıyılarında (günümüzde Orissa eyaletinin bulunduğu yerde) bir devlet olan Kaliga'ya karşı bir savaşı başarıyla sonuçlandırdı. Ama zaferinin kaç cana mal olduğunun farkına varınca Asoka şaşkına döndü.

Yüz bin kişi ölmüştü, yaralı sayısı daha da fazlaydı. Şaşkınlık ve vicdan azabı içinde, Hindistan'ın zapt edilmesi için giriştiği harekatı tamamlamamaya, tam aksine tüm saldırgan savaşlardan vazgeçmeye karar verdi. Budizmi, dini felsefesi olarak benimsedi; dürüstlük, merhamet ve şiddet karşıtlığını içinde barındıran dharma erdemlerinin gerektirdiği biçimde davranmaya çalıştı.

Kişisel düzeyde Asoka, avcılıktan vazgeçti ve vejeteryan oldu. Ama bundan daha önemlisi, benimsemiş olduğu insana yönelik siyasi stratejilerdi. Hastaneler ve hayvan barmakları açtı, birçok katı kanunu yürürlükten kaldırdı, yollar yaptı ve sulamayı geliştirdi. İnsanlara inancı öğretmek ve aralarında dostça ilişkiler kurulmasını teşvik etmek üzere, "dharma görevlileri" olarak adlandırılan özel devlet görevlileri bile atadı. Krallığında bütün dinlere yer vardı ama Asoka özellikle Budizmi teşvik etti, böyle bir ortamda da Budizmin yaygınlığı büyük ölçüde arttı. Birçok yabana ülkeye Budist misyonerler gönderildi ve misyonerler özellikle Seylan'da çok başarılı oldular.

Asoka, hayatını ve benimsediği politikayı anlatan satırların krallığındaki tüm kayalara ve sütunlara yazılmasını buyurdu. Bu anıtlardan birçoğu günümüze kadar ayakta kalmıştır. Coğrafi dağılımları Asoka'nın krallığının sınırları üzerinde güvenilir bilgi vermektedir ve üzerlerindeki yazılar hayatı hakkında bildiklerimizin belli başlı kaynağıdır. Bu arada bu sütunların muhteşem sanat eserleri olarak görüldüklerini de belirtelim.

Asoka'nın ölümünü izleyen elli yıl içinde Maurya imparatorluğu parçalandı, bir daha da canlanmadı. Ancak, Asoka'nın dünya üzerinde uzun vadede yaptığı etki çok büyüktür. Tahta çıktığı vakit Budizm küçük, yerel bir dindi; sadece Hindistan'ın kuzeybatısında yaygındı. Öldüğü zaman ise Budizm Hindistan'ın tamamında müritlere sahip olmuştu ve süratle komşu ülkelere yayılıyordu. Asoka; Budizmin önemli bir dünya dini haline gelmesinde, Gautama Buda dışında, herkesten fazla pay sahibidir.

Kaynak: Michael H. Hart, Dünya Tarihine Yön Veren En Etkin 100, Neden Kitap Yayıncılık, İstanbul, 2008, s.252-253

Yazının pdfsi için tıklayınız.

Yorumlar